Eren Korkmaz
Karşınızda geçen sene Bertolt Brecht’in “Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı” oyunu ile ödülleri toplayan Tiyatro Adam’ın merakla beklenen yeni oyunu 5.Frank. Oyunun yazarı Dürrenmatt, ‘Komedya’ türünde ve genellikle hiciv yönü ağır basan oyunlarıyla tanınan, seyircinin oyunla özdeşlik kurmasını engellemek adına da metinlerinde absürtlüğe sıkça yer veren, tiyatronun toplumdaki çarpıklıkları göstermesi gerektiğini fakat bu çarpıklıklara çözüm sunma gibi bir misyonunun olmadığını savunmaktadır. 5.Frank oyununa da baktığımızda toplumsal bir sömürünün komedi unsurları çerçevesinde anlatılışını görürüz.
Fazla ipucu vermeden oyunumuzun konusu hakkında bilgi vermek gerekirse, asırlardır dolandırıcılığı kendisine düstur edinmiş olan Frank ailesinin bir ferdi olan 5.Frank’ın bir banka çatısı altında yaverleriyle (banka çalışanları) birlikte Frank markasına zarar getirmemek adına başlarına gelenleri izliyoruz. Zaman, insanların sömürülmesine ve kandırılmasına üzülecek bir zaman değil; zaman, kurulan dümenlerin başarısız olmasına, insanların kandırılamamasına üzünülen bir zaman. Zaman, “Halk Dostu” 5. Frank’ın bankasını yine düzenbazlıklarla kurtarmaya çalıştığı bir zaman. Yazar hikâyesini zengin tabaka üzerinden anlatmayı tercih ediyor, çünkü seyirci bu düzende kendisine yer bulmamalı ve oyunla özdeşlik kurmamalı. 5.Frank ve yaverleri insani zaaflardan faydalanma becerisine sahip olmak zorunda olan ve bunu maddi bir çıkara dönüştürmekte hayatta hiçbir konuda olmadıkları kadar azimli insanlar. Buradan da anlaşılacağı gibi oyunumuz toplumsal hiciv ve kara mizah anlatılarında sıkça karşılaştığımız bir tarzı içerisinde barındırıyor. Bundan dolayı da konu açısından derinlikli bir bilgi vermek bakış açınızı etkileyeceğinden daha fazla yorum yapmayarak bu kısmı bitirelim.
Asıl üzerinde durmak istediğim husus Tiyatro Adam’ın oyunu başarılı bir şekilde yorumlayışı. Geçen sene de Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı oyununda da aynı şekilde yorumlayışlarıyla dikkatleri üzerlerine çekmişlerdi. Efekt kullanılabilecek mizansenlerin ve oyun içi müziklerin icrası gibi hususlarda da oyuncuların emeğini ve başarısını görmek mümkün. Bu durum oyunun ritminin hem oyuncular hem de seyirciler tarafından tutulmasını sağlıyor ve yer yer oyun metninden bağımsız bir şekilde ritmik performanslar seyirciyi oyuna bağlıyor. Bu açıdan kurulmuş bir saat edasıyla her bir oyuncu üzerine düşeni yaparak kolektif tiyatro anlayışının nasıl olması gerektiği konusunda bizlere birçok ipucu sunuyor Tiyatro Adam ailesi.
Oyunculuklara tek tek değinmenin gereğinin kalmadığı bir noktadayız. Her oyuncu bu kolektif bilinç içerisinde ve takdir edilesi bir şekilde sahnede oyunu sürdürüyorlar ve Dürrenmatt tiyatrosunun abartılı oyunculuk düsturunu yorumlayışları da oldukça başarılı. Bunun dışında dekor minimal ve oldukça verimli kullanılmış. Oyunun temposunun yüksek olmasının da göz önünde bulundurulduğu dekor tasarımı oyun içi hızlı geçişlere olanak sağlayabilen ve metne göre değişebilen bir özelliğe sahip. Daha önce Türkiye’de defalarca farklı tiyatro toplulukları tarafından sahnelenmiş bu oyuna gitme fırsatı elde edememiş biri olarak ve dolayısıyla yorumlayışlar konusunda fikre sahip olmasam da, Tiyatro Adam topluluğunun bu işin hakkından başarıyla geldiklerini rahatlıkla söyleyebiliriz. Bir diğer hayran kaldığım kısım insanların iç seslerine kulak verdikleri zamanla, kulak vermedikleri zamanlar ve bunun yorumlanması kısmıdır. Özellikle bu kısımlara dikkat etmenizi tavsiye ederim.
Son olarak şunu belirteyim, Tiyatro Adam’ı kendi içerisinde klasik bir konuya sahip olan bu oyunu yorumlayış şekilleriyle ve muhtemelen yine ödüllendirileceğini düşündüğümüz oyuncuklarından ötürü tebrik ediyorum. Tüm tiyatro severlere de oyunu izlemelerini tavsiye ediyorum.
Devir saman altından su yürütme devri, bakalım herkesin haddini bilmesi gereken bu mekânsız ve zamansız yerde 5. Frank bankasını ve itibarını kurtarabilecek mi?
İyi seyirler dilerim…
Not: Naçizane Brecht ve Dürenmatt’ın tiyatro anlayışları hakkında araştırma yapmanızı tavsiye ederim.
Eren Korkmaz – twitter.com/Filozofikia
Radyo Zımbırtı 